Maden Makinalarında Kullanılan Hidrolik Ekipmanların Seçimi ve Hidrolik Sistem Çalışma Prensibi

Maden Makinalarında Kullanılan Hidrolik Ekipmanların Seçimi ve Hidrolik Sistem Çalışma Prensibi

MADEN MAKİNELERİNDE KULLANILAN HİDROLİK EKİPMANLARIN SEÇİMİ VE ÇALIŞMA PRENSİPLERİ

ÖZET

Bu çalışmada, Maden makinalarının büyük güçler ile ağır işerin kolaylıkla yapılmasını sağlayan hidrolik ekipmanların neler olduğu, hidrolik akışkanı doğru yönlendirmek için bu ekipmanların nasıl seçildiği ile hidrolik sistemde güvenli çalışma metotları sunulmuştur.

1. GİRİŞ

Hidrolik sistemler maden makineleri başta olmak üzere tarım makineleri, yol temizleme araçları, vinçler, iş makineleri, makaslı platformlar, presler, gemi ve yatlar, demir çelik fabrikalarında, hava araçlarında, askeri araçlarda ve hatta lunaparklarda bulunan eğlence araçlarında kullanılmaktadır. Bu sebeple sanayide hidroliğin yeri ve önemi büyüktür. Dünyanın birçok ülkesinde hidrolik sistemler bilinmekte ve uygulanmaktadır. Ülkemizde bu sektör yeni gelişmekte olduğu için bu konularda bilgi sahibi olmamız önemlidir. 

 Maden makinalarının tümünde olduğu gibi yapılacak olan ağır bir iş veya büyük güçler gerektiren bir uygulama var ise bu işlemleri hidrolik sistemler ile yapmak oldukça kolaydır. Hidrolik sistem ekipmanların seçimi doğru yapılmaz ise maden makinası çalışmasında problemler veya aksaklıkların olması kaçınılmazdır. Bunun yanı sıra yanlış hidrolik ekipman seçimi sonucunda büyük iş kazalarının oluşması da kaçınılmazdır. Maden makinalarında hidrolik sistem için kullanılan pompa, valf, filtre, silindir, hidromotor gibi ekipmanlar için gerekli hesapların yapılarak ürün seçimleri ve maliyet analizleri yapılmasına önem verilmelidir.

 2. HİDROLİKĞİN TANIMI

 Hidrolik sözcük olarak, latince su anlamındaki hydor kelimesinden türetilmiştir. Hidrolik konu olarak, akışkanların davranışlarını (uygulanmış mekaniğini) inceler. Hidrolik Sistemlerin kuvvetleri ve hareketleri, sürtünmeli sistemlere göre daha kolay ve verimli olarak iletmesi nedeni ile, 20.yy 2. yarısında makine imalatlarında ve Endüstriyel uygulamalarda hidrolik yaygın olarak uygulanmaya başlanmıştır. Bir mekanizmayı basınçlı akışkan gücü iletimi ile çalıştıran elemanların oluşturduğu yapıya, hidrolik sistem denir.

Hidrolik sistemde bulunan Hidrolik pompa, yağı depodan emerek sisteme etki basıncı ile yönlendirir. Sistem Basıncı tasarlanan değerden yüksek ise, Basınç Ayar valfin’den depoya geri dönüş sağlanarak sistem emniyete alınır. Hidrolik pompa tarafından Yön kontrol valfine gönderilen yağ, buradan kullanıcı elemanlara (Hidrolik silindir, Hidrolik Motor vb.) yönlendirilir ve Hidrolik yağ akış debisi ve basıncı ile hareket eden kullanıcı eleman, bağlı olduğu makineyi çalıştırır. Makinenin (mekanizmanın) hızı, akış kontrol valfinden geçen yağın debi ayarı ile değiştirilebilir.

Kullanıcı elemanın ileri geri hareketini sağlamak için yağın gidiş ve dönüş yolları, sıra ile yön kontrol valfi tarafından değiştirilir.

Hidrolik devrenin ana kısımları şunlardır:

1-  Hidrolik Depo (Hidrolik Tank)
2-  Hidrolik Pompa
3-  Kullanıcı Elemanlar (Hidrolik Silindir – Hidrolik Motor vb.)
4-  Hidrolik Valfler
5-  Hidrolik Akümülâtörler
6-  Hidrolik Tesisat Borusu – Hidrolik Hortum- Hidrolik Bağlantı elemanları
7-  Hidrolik Sızdırmazlık elemanları
8-  Hidrolik Filtreler
9-  Hidrolik Sistem Soğutucu
10- Aksesuarlar, Göstergeler

 3. HİDROLİK DEPO

Hidrolik yağ tankının görevi Sistem içinde dolaşan akışkanın soğutulmasını sağlar. Hidrolik yağ içindeki havanın, suyun ve yabancı maddelerin ayrıştırılmasını sağlar.

Depo, hidrolik akışkanı barındıran ve dinlendiren elemandır. Yağ depoya boşalırken düzensiz bir akış oluşur. Ara perde Hidrolik yağdaki akış düzensizliğini giderir. Pompa tarafından Hidrolik Yağ tekrar emilir.

Hidrolik Yağ Deposunda Kullanılan Ekipmanlar

a) Çelik saç, Alüminyum veya plastik esaslı Tank
b) Yağ doldurma kapağı (Havalandırmalı)
c) Yağ doldurma Filtresi
d) Yağ seviye göstergeleri
e) Termometre
f)  Geri Dönüş Filtresi
g) Emiş filtresi
h) Emme borusu
ı)  Dönüş borusu
i)  Yağ boşaltma tapası
j)  Ara perde
k) Temizleme kapağı
l)  Bağlantı Elemanları

Yağ deposunun özellikleri:

1. Ara perde, depoya dönen yağ için dalgakıran görevi yapar.
2. Tabandaki eğim, yabancı maddelerin birikimini kolaylaştırır. Temizlik için önemlidir.
3. Boruların uçlarının çaplarının 2 katı kadar tabandan yukarıda olması tavsiye edilir .
4. Boru uçlarının eğikliği, emme ve dönüş kolaylığı sağlar.
5.Minimum yağ seviyesi, boru ucundan 10 cm yukarıda olmalıdır.

Yağ, depoya doldurma kapağının süzgecinden doldurulur. Hava filtresi , depoya temiz hava sağlar. Seviye göstergeleri, yağın gerekli miktarda olduğunu gösterir. Termometre yağ ısısını kontrol eder. Tapa, yağ boşaltmada kolaylık sağlar. Depoya doldurulacak yağın miktarı, devreyi besleyecek miktarda olmalıdır. Deponun yüzey alanı tasarlanırken, çalışan sistemde yağın ısısını dışarıya transfer edebilecek boyutlarda olması tercih edilmelidir. Deponun sistemde bulunan yağdaki fazla ısıyı dışarı ortama transferi, güç kaybını azaltır.

 4. HİDROLİK POMPA

Hidrolik pompanın tanımı ve sembolü:
 
Motordan aldığı mekanik enerji ile akışkanı Tanktan emiş yapan ve basınçlı olarak belirli akış miktarında aktaran elemana, hidrolik pompa denir.

Hidrolik pompalar, aldıkları Mekanik Enerjiyi hidrolik akışkanın basınç ve debi  oluşumu ile  Hidrolik Enerjisine dönüştürürler.  Hidrolik pompanın beslediği hidrolik devreye sağladığı akışkanın basıncı ve akış debisi kullanıcı kompanentlerin (Kombine çalışmalar da göz önüne alınarak) ihtiyacına yeterli değerde olmalıdır.

Hidrolik Pompa Tipleri

Dişli Pompalar

Paletli Pompalar

Pistonlu Pompalar

Dişli pompalar:

Dişli pompalar sabit deplasmanlı pompalardır düz dişli ve helisel dişli olarak 2 farklı modelde üretilirler.
1. Girişte oluşan emme boşluğuna yağ dolar
2. Yağ, diş boşluklarından çevreye alınır
3. Pompa gövdesi ve dişliler arasındaki hacimlerde cebri olarak debi ve basınç oluşumu sağlanır

Paletli Pompalar:
Bu pompalarda rotor (eksantrik dönel eleman) çevresinde oynak paletler bulunur. Rotorun dönüş yönüne göre paletler, yağı Tanktan emiş yaparak debi ve  basınç oluşumu ile pompa çıkışına aktarır.

Pistonlu Pompalar:
Dairesel olarak Döner mil çevresinde bulunan Pistonlar    belli hacimde yağı Tanktan emiş yaparak debi ve  basınç oluşumu yaparak pompa çıkışına aktarır.
Milin döndürülmesi ile Piston bloğu birlikte dönen piston elemanları eğik konumdaki plakanın(Radyal Pistonlu pompalarda Eksantrik mil ) konumu ile bağlantılı olarak çalışırlar.
Pistonlar dağıtım plakasındaki giriş kanalı karşısına gelince emme ve çıkış kanalı karşısına gelince basma işlemi olur.

Eğik Eksenli Pistonlu Pompalar

Eğik Diskli Pistonlu Pompalar

Pompaların çalışma prensibi:

Emiş ağzında Vakum etkisi ile emiş yapılan Hidrolik Akışkan , basma ağzında sıkıştırma oluşturarak akışkanı pozitif iletimle aktarma prensibi ile çalışır. Böylece, pompanın aktardığı akışkanın önünde bir direnç olursa, basınç oluşur. Hidrolik pompa, devrede güç iletim kaynağı niteliğindedir.

Pompanın aktardığı güç, oluşan Hidrolik Akışkan basıncı ile Akışkan Debisine bağlıdır. Akışkan sıvının geçtiği kesit alan A, akış hızı v ile gösterilirse, debi miktarı (birim zamanda akan sıvı miktarı),

Q = A . v         formülü ile hesaplanır.

Pompanın akışkan aktarımında Basınç oluşturabilmesi için akış kesitine                        
F = p . A         kuvvetini uygulaması gerekir.
Pompa etkisi ile Uygulanan kuvvet ile akışkan v hızına ulaşıyorsa, oluşturulan iletim gücü,
                 
P = F.v  = p.A.v          olacaktır.

Q = A . v . 3 / 50                         

formülünden pompanın iletim gücü hesaplanır.

İş koşulları ve pompa:

Hidrolik Devrelerde ihtiyaç olacak işe ve Güç aktarımı ihtiyacına uygun olarak pompa seçimleri yapılmalıdır. Bir Hidrolik sistemde 1 Adetten fazla pompa kullanılması durumunda belli bir düzen içerisinde pompaların çalışması tasarlanır. Hız ihtiyacında Akışkan debisi, Kuvvet ihtiyacında ise basınç değerleri hesaplanmalıdır.

Hidrolik Pompa seçiminde dikkat edilecek özellikler:

1.   Akışkan özellikleri
2.   Çalışma basıncı aralığı
3.   Debi ihtiyacı        
4.   Devir sayısı
5.   Çalışma sıcaklığı aralığı
6.   Pompa tahrikinin ne şekilde yapılacağı
6.   Bakım kolaylığı
7.   Servis ömrü
8.   Boyutları ve montajı
9.   Maliyet unsurları             
10.  Avantajları ve dezavantajları
11.  Akış yönü sayısı

 5. HİDROLİK SİLİNDİRLER

Hidrolik enerji silindir yardımıyla doğrusal harekete (mekanik enerjiye ) dönüştürülür.

TEK ETKİLİ SİLİNDİRLER

Hidrolik akışkanın pistona tek yönden etki ettirildiği silindir türüdür. Pistonun geri konumuna gelişi dış kuvvetlerle (yay, ağırlık vb.) sağlanır.

ÇİFT ETKİLİ SİLİNDİRLER

Hidrolik akışkanın pistona çift yönden etki ettirildiği silindir çeşididir. Pistonun ileri ve geri hareketi basınçlı akışkan etkisi ile sağlanır. Uygulamalarda genellikle her iki yönde iş istendiği için, en sık kullanılan silindir çeşididir.

TELESKOBİK SİLİNDİRLER

Yüksek strok gereken yerlerde kullanılır. Fazla yer kaplamamaları en önemli tercih sebebidir. İç içe yerleştirilmiş  farklı çaplı pistonlardan oluşur. Genelde tek etkili yapılır. İş makinalarında ve damperli araçlarda çok sık kullanılır.

YASTIKLI SİLİNDİRLER

Özellikle piston hızının 6m/dak’yı geçtiği durumlarda ve ağır cisimlerin hareket ettirilmesinde Piston strok sonlarında darbe oluşur. Bu darbeler devre elemanlarının çalışma ömürlerini azaltır. Yapılan işin düzenli olmamasına da yol açabilir. Bu nedenle darbe, hidrolik sistemlerde kesinlikle istenmeyen bir özelliktir. Böyle durumlarda kurs sonlarında piston hızını yavaşlatarak, darbeleri önleyen silindirler kullanılır. Bu tip silindirlere yastıklı silindir adı verilir. Yastıklama işlemi; yastıklama burcu ve ucu konik olan yastıklama muylusu ile sağlanır. Kurs sonunda akışkanın geçtiği kesit daraltılarak hızın azalması sağlanır. Yastıklı silindirler tek tarafı ya da çift tarafı yastıklı olabilir. 

Hidrolik Silindir Montajı

Hidrolik Silindir Kuvvet Hesabı

 6.HİDROLİK MOTORLAR

Hidrolik motor hidrolik enerji ile dairesel hareket üreten devre elemanıdır. Hidrolik pompanın aktardığı hidrolik enerjiyi Alarak işe dönüşüm yapan Hidrolik elemanlardır.

1)Dişli Motorlar

2)Pistonlu Motorlar

Hidrolik Motorların Avantajları

• Motoru durdurmadan hız ayarı yapılabilir.
• Hız ayar aralığı belirli değerler arasında sınırsızdır.
• Büyük kuvvetler iletilir.
• Hidrolik akışkanlar sıkıştırılamadıkları için düzgün hızlar elde edilebilir.
• Hareket devam ederken dönüş yönü değiştirilebilir.
• Emniyet valfi kullanılarak aşırı yüklenmelerde durdurulabilir

 HİDROLİK MOTORLARI DEZAVANTAJLARI

• Hidrolik akışkanların sürtünme dirençleri yüksek olduğu için dönüş hızları düşüktür. Fiyatları pahalı olabilir.Ebatları büyük olabilir.Yüksek sıcaklıklarda kullanılması tavsiye edilmez.
• Kirliliğe karşı çok hassastır.

 7. HİDROLİK VALFLER

Valf:

Hidrolik akışkanın gideceği yönü belirleyen, istenildiğinde yönünü değiştiren, akışkanın basıncını ve debisini kontrol eden devre elemanıdır.

 Hidrolik Valflerin Görevleri

• Akışkanın yolunu açıp-kapatır.
• Akışkanın gideceği yönü değiştirir.
• Akışkanı depoya gönderir.
• Akışkanın debisini kontrol ederek alıcıların çalışma hızını ayarlar.
• Devre elemanlarını yüksek basınçlara karşı korur. Basıncı yükselen akışkanı depoya gönderir.
• Akışkanın basıncını kontrol ederek, devre elemanlarının belirli basınçlarda çalışmasını sağlar.
• Akışkanın basıncını, debisini, yönünü belirli zaman aralıklarında kontrol eder.
• Bazı valfler yukarıda sayılan görevlerin bir veya birkaçını yapabilir.

 BASINÇ KONTROL VALFLERİ

 Hidrolik sistemlerin basınç hatlarında kullanılan,akışkanın  basıncını istenen değerde olmasını sağlayan valflerdir.

Kullanılan Yerlerine Göre Çeşitleri;

Basınç Emniyet valfleri

İşin gerçekleşmesi için oluşan direnci yenmeye yetecek kadar basıncın oluşmasına izin verir, Onun üzerinde oluşabilecek dirençte  ( =strok sonu),

basınca bir sınır getirir.

Basınç düşürme valfleri

Hidrolik devrelerde farklı basınçlarda çalıştırılması istenen, birden fazla  ayıda kullanıcı eleman ( silindir , Hidromotor )  kullanılması ve kullanıcı elemanların da değişik basınçlarda  çalışması  gerekebilir. Bu gibi durumlarda basınç düşürme  valfleri kullanılır. Normalde açık konumdadır. Basınç  yükseldiğinde kapalı konuma geçer. İki yollu ve üç yollu olmak  üzere değişik tipleri vardır.      

Basınç sıralama valfleri

Basınç sıralama valfleri bir hidrolik devrede birden fazla sayıda  ki silindir, motor gibi kullanıcı elemanları farklı zamanlarda ve Basınçlarda çalıştırmak için kullanılır. Çalışma prensibi Basınç  emniyet valfleri ile benzerdir. Normalde kapalı konumdadır.  İstenen basınçta açılıp diğer kullanıcı elemanları harekete  geçirir.

Boşaltma valfleri

Hidrolik akışkanın Hidrolik Depoya gönderilmesi için kullanılır.Normalde kapalı olan valf uyarı geldiğinde açılır ve akışkanı depoya gönderir.

YÖN KONTROL VALFLERİ     

Hidrolik devrelerde akışkanın, ne zaman, hangi yolu izlemesi gerektiğini belirleyen valflerdir. İstenildiğinde akış yolunu değiştirirler; istenildiğinde akış yolunu açıp kapatırlar. 

YÖN KONTROL VALFLERİNİN ŞEMATİK GÖSTERİMİ           

• Valfin her konumu bir kare ile gösterilmelidir.
• Akışkanın geçiş yönleri oklarla belirtilir.
• Kapalı yollar yatay bir çizgi ile belirlenir.
• Valf bağlantıları kısa çizgilerle belirtilir.
• Valf konumlarının işaretlenmesi; valf konumları soldan sağa doğru harflerle işaretlenir. Üç konumlu vaflerde merkez konum 0 ile gösterilir

Valf bağlantılarının harflendirilmesi;

• P=Basınç hattı A,B,C....=İş hattı veya çalışma hattı
• R,S,T=Depo(dönüş) hattı
• X,Y,Z=Pilot(uyarı) hattı
• L=Sızıntı hattı

Yön kontrol valflerinin tanımlanması;

• 2 / 2    = Yol sayısı/ Konum sayısı
• 3 /2 valf tanımlaması yapıldığında, valfin 3 yollu, 2 konumlu olduğu anlaşılır.

Vaflerin normal konumları;

• Hidrolik devre çizimlerinde valfler, normal konumlarında çizilir ve harflendirilir

 AKIŞ KONTROL VALFLERİ

Hidrolik sistemlerde akışkan debi miktarını ayarlamak amacıyla kullanılan valflerdir. Akış miktarını değiştirerek silindirlerin hızını, motorların devir sayısını ayarlayabiliriz. Akış kontrol valfleri Önemli ölçüde basınç düşümüne sebep olur; bu nedenle, büyük oranlar da ısı açığa çıkar. Ayar vidası yardımıyla akış kesiti değiştirilerek debi miktarı ayarlanır. 

8. HİDROLİK AKÜMÜLATÖRLER

Gerektiğinde sisteme vermek üzere basınçlı hidrolik akışkanı depolayan devre  elemanıdır. Hidrolik sistemde bir basınç düşmesi olduğunda veya debi ihtiyacı olduğunda, akümülatör içindeki basınçlı yağ kısa bir süre için çalışma basıncından daha

yüksek olur. Bu durumda hidrolik akışkan tarafından sıkıştırılan azot gazı genleşir. Akümülatör sisteme ihtiyaç miktarı kadar akışkan göndererek sistemde eksilen yağın tamamlanmasını sağlar. Çalışma esnasında sistemde bir şok darbesi olması halinde,

basıncı yükselen akışkanın bir kısmı akümülatöre girerek sönümleme görevi yapar, azot gazını sıkıştırarak sistemin zarar görmesini önler. Akümülatörler yüksek basınçlara dayanıklı çelik tüplerden yapılır.

Hidrolik akümülatörler hidrolik sistemlerde oluşan darbe ve şokların önlenmesini, sistemde oluşan kaçakların telafi edilmesini sağlar. Pompanın arızalanması ya da elektrik  kesilmesi durumunda sistemi istenilen konumda durdurmak için yedek güç sağlar.

 9.HİDROLİK SİSTEMLERDE KULLANILAN BAĞLANTI ELEMANLARI

Hidrolik sistemlerde akışkanın depodan kullanıcı elemanlara kadar gönderilmesi ve kullanıcı elemanlarda da işlemi biten akışkanın depoya gönderilmesi işleminde akışkanın transferinde kullanılır. Pompa,Valf,Motor ,Hidrolik silindir ve Hidrolik sistemde kullanılan elemanların birbirine bağlanmasını sağlayan devre elemanlarına bağlantı elemanları adı verilir.

Bağlantı elemanları boru, hortum, rakor, kelepçe gibi elemanlara verilen isimdir.

Bağlantı elemanları seçimi gerekli basınç, debi ve akış hızını sağlayacak şekilde tespit edilmeli, çalışma basıncına dayanacak yapıda olmalıdır.

Hidrolik Borular

Sistemde belirli noktalar arasında akışkanı taşıyan, akışkana kılavuzluk yapan devre elemanıdır. Borular, soğuk çekme metoduyla ya da dikişli olarak, paslanmaz çelik ve hafif metallerden yapılır. Dikişli borular yüksek basınçlara dayanıklı değildir. Hidrolik devrelerde boru seçiminde önemli iki etkenden biri, istenilen iç çap, diğeri de çalışma basıncını karşılayabilecek et kalınlığıdır. Hidrolik sistemlerde istenilen basınç ve akış hızlarının sağlanabilmesi için boru çaplarının doğru yöntemlerle hesaplanması ve tespit edilmesi gerekir. 

KULLANILMASI GEREKEN AKIŞ HIZLARI:

• BASINÇ HATTI:
• 50 bar’a kadar 4m/s
• 100 bar’a kadar 5m/s
• 150 bar’a kadar 5m/s
• 200 bar’a kadar 5m/s
• 200 bar’dan sonra 6-7m/s
• EMİŞ HATTI:
• 5 ile 1.5m/s
• DÖNÜŞ HATTI:
• 2 ile 3 m/s
• BORU ÇAPININ HESABI:
• Q=Debi miktarı.........It/dak
• V= Ortalama hız........m/s
• D= Boru iç çapı..........mm

Hidrolik Hortumlar

Hidrolik sistemlerde özellikle hareketli devre elemanlarını birbirine bağlamak Amacıyla kullanılır. Hortumların yüksek esneme kabiliyetleri olduğu için, sistem basıncının sık sık değiştiği, titreşimli, Sıcaklık farkının yüksek olduğu durumlarda Kullanılması uygundur. Hortumlar sentetik kauçuktan yapılır. Basınç dayanımlarını arttırmak amacı ile kauçuk tabakalar arasına bir veya daha fazla sayıda çelik tel örgü –sargı vardır. 

Hidrolik Rakorlar

Boru, hortum gibi bağlantı elemanlarını birbirine ve diğer elemanlara (pompa,valf,valf bloğu,silindir,hidromotor vb.) bağlamak için kullanılan devre elemanıdır. Rakorlar genelde vida bağlantılıdır. Geçmeli sistem rakorlar da kullanılır. 

BORU VE HORTUM BAĞLANTISINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR:

• Hidrolik sistemlerde farklı boru çapları kullanılmamalı, ani kesit daralması ya da kesit artışından kaçınılmalıdır.
• Hidrolik sistemlerde kullanılan hatlardaki dönüşlerde, keskin köşelerden kaçınılmalıdır.
• Aşırı uzun ve gereksiz boru ve hortum hatlarından kaçınılmalıdır.
• Sistemde titreşim ve kavitasyonu engellemek için, borular belirli aralıklarla kelepçeler yardımıyla tespit edilmelidir.
• Emiş borusu kısa olmalıdır.
• Dönüş borusu kısa olmalıdır.
• Hareketli ve titreşimli yerlerde hortum kullanılmalıdır.
• Boru bağlantılarında ısıl genleşmeler dikkate alınmalıdır.
• Boru çapları istenen debi ve basıncı sağlayacak ölçüde olmalıdır.
• Boru et kalınlığı ve hortum cinsi çalışma basıncını ve sıcaklık değerlerini karşılayacak şekilde seçilmelidir.
• Boru ve hortum bağlantıları sızdırmaz olmalıdır.
• Boru iç yüzeyleri pürüzsüz olmalıdır.

Hortumun en içteki katmanı sistemde kullanılan akışkana dayanıklı olmalıdır. 

10. HİDROLİK SIZDIRMAZLIK ELEMANLARI 

YAPILDIKLARI MALZEMELERE GÖRE SIZDIRMAZLIK ELEMANLARI:

1 ) BEZLİ MALZEMELERDEN YAPILAN SIZDIRMAZLIK ELEMANLARI: 

Bezli NBR: Pamuklu beze NBR (nitril) emprenye edilerek hazırlanır. Çalışma sıcaklıkları –30 ile +105 C arasındadır. 400  bar’lık basınçlara dayanabilir. 

Bezli FKM: Pamuklu beze FKM (viton) emprenye edilerek hazırlanır. Özel koşullarda (yüksek ısı, özel akışkan, çeşitli kimyasallar vb.) kullanılır. Çalışma sıcaklıkları –30 ile +225 C arasındadır. 400 bar’lık basınçlara dayanabilir. 

2 ) ESNEK MALZEMELERDEN YAPILAN SIZDIRMAZLIK ELEMANLARI:

Silikon (MVQ): -60 ile +200 C arasındaki sıcaklıklarda çalışır. Statik uygulamalarda kullanılır.

Nitril (NBR): Hidrolik ve pnömatik sistemlerde çok kullanılan malzemelerdir. –30 ile +105 C arasındaki sıcaklıklarda çalışır. Yağa ve grese dayanımları çok yüksektir.

Viton (FKM): -30 ile +225 C arasındaki sıcaklıklarda çalışır. Özel koşullarda çalışması gereken sızdırmazlık elemanlarında kullanılır. Fiyatları çok pahalıdır.

Neopren (CR): -45 ile +100 C arasındaki sıcaklıklarda çalışır. Hidrolik ve pnömatik sistemlerde çok sık kullanılmaz. Grese dayanımları yüksektir.

Poliüretan (PU): -40 ile +80 C arasındaki sıcaklıklarda çalışır. Hidrolik ve pnömatik sistemlerde çok sık kullanılır. Sürtünmeye karşı dayanımları yüksek olduğu için,

uzun ömürlüdür. 

Etilen propilen kauçuk (EPDM): -40 ile +145 C arasındaki sıcaklıklarda çalışır. Otomobil fren yağlarına karşı dayanımı yüksektir. Su ve su buharı ile çalışan sistemlerde kullanılması tavsiye edilir. 

Sitren butadien kauçuk (SBR): -50 ile +100 C arasındaki sıcaklıklarda çalışır. Glikol esaslı fren yağlarına, inorganik asit ve bazlara karşı direnci çok yüksektir.

Doğal kauçuk (NR): -60 ile +100 C arasındaki sıcaklıklarda çalışır. Yüksek esneklik gerektiren yerlerde kullanılır. Titreşimli yerlerde kullanılması tavsiye edilir.

 11.HİDROLİK SİSTEM HESAPLARI 

Hidrolik pompa ve Hidrolik Silindir Seçimi 

Bir hidrolik sistem tasarlanırken öncelikle hareket elemanlarının (silindir veya hidrolik motor) boyutları saptanır daha sonra da öngörülen basınç ve hızları sağlayacak güç ünitesinin (pompa,motor, valf, hidrolik tank vb.) büyüklükleri belirlenir. 

12. HİDROLİK SİSTEMDE GÜVENLİ ÇALIŞMA TEKNİKLERİ 

Hidrolik yağın vücuda enjekte olması ile  meydana gelen yaralanmalar Hidrolik yağın tehlikeli toksik etkisi Sıcak hidrolik yağ ile teması hidrolik  sistem,  hortum  ve  boru  hatlarında meydana gelen patlamalar  basınç altındaki  akışkan  cilt dokusunu  delerek  vücuda  girer  ve  vücut  dokularına ulaşır. Vücuda enjekte olan bu madde hızlı bir  şekilde  deri  dokusundan  geçer  sinir  hücreleri ve el/vücut  boşluklarının derinlerine kadar  gider.  Hidrolik hortumdaki iğne deliği  şeklindeki   bir  sızıntı yüksek  basınç altında  toksik  yağın 180m/sn’lik bir  hızla  dışarı fırlamasına neden olur.  Bu  neredeyse  silahtan  çıkan  merminin   hızına yakındır. Bu sebeple hidrolik sisteme müdahale etmeden önce Hidrolik sisteme sadece bu konuda eğitim almış tecrübeli kişiler müdahale etmelidir. Hidrolik sistem arızasına müdahale edecek olan kişi tüm koruyucu giysilerini giymelidir. Hidrolik sistemde bulunan valfler nötr konumuna alınmalıdır. Hidrolik silindirlerin yük altında olup olmadıkları kontrol edilir ve yük altında olan silindirler nötr konuma alınır. Hidrolik sistem durdurulur ve tüm şalterler kontrol edilir. Hidrolik sistemde bulunan manometreler kontrol edilerek basınç değerlerinin “0” olduğundan emin olunur. Hidrolik sislindirler hareketli parçalar olduğundan  bu hatta bağlı hortumları sökmeden önce silindire bağlı ekipmanın hareket etmemesi için gerekli tedbirlerin alınması gerekir. 

9. SONUÇLAR 

Hidrolik sistem ekipmanları yüksek çalışma basınçlarında kullanılmaktadır. Hidrolik kompanentlerin seçiminde, uygulamasında veya montajında yapılabilecek küçük hatalar yüksek maliyetlerin ödenmesinin yanı sıra insan sağlığına verebileceği hasarlar da büyük ölçüde önemlidir. Yanlış uygulamalar sonucunda ölümlü kazarların meydana geldiği de unutulmamalıdır. Hidrolik ekipmanların seçimi ve montajı bu konuda eğitim almış personel tarafından yapılarak her zaman kontroller yapılarak devreye alma ve uygulamaların yapılması önemlidir.