Hidrolik Pompa Nedir? Hidrolik Pompa Nasıl Çalışır?

Hidrolik pompa, hidrolik sistemlerde sıvıyı (genellikle hidrolik yağı) basınç altında dolaştıran bir mekanizmadır. Bu pompa, mekanik enerjiyi hidrolik enerjiye dönüştürerek hidrolik sistemlerde hareket ve güç sağlar. Hidrolik pompalar, çeşitli endüstriyel uygulamalarda kullanılan önemli bir bileşendir.

Hidrolik pompalar genellikle üç ana tipe ayrılır:

1. Dişli Pompalar: Dişli pompalar, iki dişli veya dişli ve iç dişliden oluşan bir çift dişli arasındaki boşluğu kullanarak sıvıyı emer ve basar. Dişli pompalar, basit tasarımları ve düşük maliyetleri nedeniyle yaygın olarak kullanılır. Ancak, yüksek basınçlarda ve yüksek viskoziteli sıvılarda performansları sınırlı olabilir.

2. Pistonlu Pompalar: Pistonlu pompalar, bir veya daha fazla pistonun dönme ekseni etrafında dönmesi veya ileri-geri hareket etmesi yoluyla sıvıyı basarlar. Bu pompalar genellikle yüksek basınç uygulamaları için kullanılır ve daha yüksek verimlilik ve dayanıklılık sağlarlar. Ancak, daha karmaşık bir tasarıma ve daha yüksek maliyete sahiptirler.

3. Paletli (Rotary Vane) Pompalar: Bu pompalar, dönme hareketiyle sıvıyı basınç altında taşıyan küresel valflerden oluşur. Basit bir yapıya sahiptirler ve düşük ila orta basınçlı uygulamalar için uygundurlar.

Hidrolik pompalar, hidrolik sistemlerin birçok farklı alanında kullanılır, örneğin inşaat makinelerinde, endüstriyel makinelerde, tarım ekipmanlarında ve daha birçok yerde. Pompanın seçimi, uygulama gereksinimlerine, basınç ve debi ihtiyacına, maliyet ve dayanıklılık gibi faktörlere bağlıdır.

Hidrolik pompa, mekanik enerjiyi hidrolik enerjiye dönüştüren bir devre elemanına verilen isimdir. Elektrik motoru ya da içten yanmalı motordan aldığı dönme hareketi ile artan ve/veya azalan hacim prensibine göre depodan akışkanı emmeye ve ardından sisteme basmaya yarayan bir ekipmandır. Hidrolik pompa denince çoğumuz, pompanın basınç uyguladığını düşünürüz. Aldığı basınç ile çalıştığı ve çalışma prensibinin bu basınç doğrultusunda işlediği bilgisi genel bir inanıştır. Hidrolik pompalar basınç oluşturmazlar. Basınç, akışkanın akışına karşı gösterilen dirence bağlı olarak oluşur. Özetle pompalar basınç oluşturmazlar; gelen dirence bağlı olan bir basınç söz konusudur.

Hidrolik pompalar birçok dinamik makine için güç kaynağıdır. Pompalar, hidrolik silindirlerden veya hidrolik motorlardan büyük miktarda yağ iletebilecek kapasitede ekipmanlardır. Bu şekilde pompa sürücünün mekanik enerjisini, hidrostatik enerjiye dönüştürür. Kaldırma, indirme, açma, kapatma veya döndürme bileşenleri gibi farklı işler yapmak için pompa ile donatılmış hidrolik makineler kullanılabilir. Hidrolik devrelerde uygulama koşullarına göre ve tasarlanan sistemin ihtiyaçlarına göre farklı tiplerde hidrolik pompalar kullanılır. Hidrolik pompa çeşitlerine geçmeden önce hidrolik pompa nasıl çalışır?

Hidrolik sıvıların mekanik özelliklerini ve buna bağlı oluşturdukları gücü inceleyen bir bilim dalıdır. Ancak sanayide hidrolik deyince akla endüstriyel hidrolik veya diğer adı ile güç hidroliği gelmektedir. Güç hidroliğinde büyük kuvvetler yaratılmak istenir buda petrol türevi yağların sıkıştırılamaz özelliklerini kullanan hidrolik pompa olarak adlandırılan hidrolik devre elamanları ile sağlanır. Hidrolik pompa mekanik enerjiyi kinetik enerjiye dönüştüren bunu da hidrolik yağın sıkıştırılamaz olma prensibi sayesinde sağlayan bir hidrolik sistem elamanıdır. Hidrolik pompaların 3 ana tip vardır: Pistonlu hidrolik pompalar, Dişli hidrolik pompalar ve Paletli( katriçli) hidrolik pompalar.

Hidrolik pompa iki temel görevi bulunmaktadır. Bunlardan ilki emmiş oluşturmaktır.  Hidrolik pompa yarattığı basınç farkı ile yağ tankında bulunan hidrolik yağ üzerinde vakum etkisi oluşturur. Bu etki ile tanktan emilen hidrolik yağ hidrolik pompa içerisindeki mekanik hareket sağlayan parçalar arasında sıkışarak basınç artışı sağlanır. Hidrolik pompaya verilen ve içeride hidrolik pompa elamanlarının hareketi sağlayan mekanik enerji bu sayede artarak hidrolik enerjiye dönüşür.

Hidrolik pompa tiplerine göre çalışma prensiplerini  gösteren diagramlar:

Pistonlu Hidrolik Pompa:

Hidrolik pompa tipleri arasında verimin en yüksek olduğu ve en yüksek basınçları üretebilen hidrolik pompa tipidir. Pistonlu hidrolik pompalar,  eğik eksenli, sabit eksenli, değişken ve sabit debili olmak üzere pek çok farklı çeşide sahiptirler. Temelde çalışma prensipleri rotor veya silindir blok olarak adlandırılan ve ortasından ilk hareketi sağlayan şaftın geçtiği ve buna bağlı olarak da pistonların emmiş basıncı oluşturması ile sağlanır.

Hidrolik pompa çalışma prensibi

Hidrolik pompalar yer değiştirme prensibine göre çalışır. İki temel görevi vardır. Öncelikle bir emiş oluşturur. Hidrolik pompa, yarattığı basınç farkı ile yağ takında yer alan hidrolik yağ üzerinde bir vakum etkisi oluşturur ve bu etki ile tanktan emilen hidrolik yağ, pompa içerisindeki parçalar arasına sıkışır. Böylelikle basınç artışı sağlanmış olur. Hidrolik pompa üreticileri, hidrolik pompayı; çalışma ortamı, gereken basınç aralığı, tahrik tipi ve benzeri gibi farklı fonksiyonel ve hidrolik sistem gereksinimlerine bağlı olarak üretir. Hidrolik pompaların arkasında çok çeşitli tasarım ilkeleri ve konfigürasyonları mevcuttur. Her pompa, tüm ihtiyaçları karşılamayabilir ki bunun için 3 farklı pompa tipi mevcuttur; dişli pompalar, paletli pompalar, pistonlu pompalar. Şimdi gelin hidrolik pompa çeşitlerini yakından inceleyelim.

Hidrolik pompa çeşitleri nelerdir?

• Dişli pompalar

Harici dişli ya da içten dişli olarak ayrılırlar. Dişli pompaların yapısı basittir; birbiri ile çalışan iki düz dişliden meydana gelir. Dişlilerle emiş hattından yağ emilir ve daha sonra dişlilerin arasına alınarak basınç hattına yönlendirilir. 200 bar basınçlara kadar çıkabilir. Ekonomik olması nedeniyle piyasada kolay bulunan bir pompa tipidir. Dezavantajı şudur; yüksek basınçlarda düşük verim gösterebilir ve kullanım ömrü düşük olabilir. Yüksek gürültü seviyesi olduğu bilgisini de verelim.

• Paletli pompalar

Paletli pompalar, değişken deplasmanlıdır. 100 basınca kadar çıkabilirler. Paletli pompanın bir diğer kullanımı kanatlı pompadır. Piyasada kanatlı pompa adıyla da bilinir. Daha çok takım tezgâhları ve kapalı alanlarda çalışan hidrolik devrelerde tercih edilir. Dişli pompaların aksine, düşük gürültü seviyesine sahiptir ki bu özelliği ile çok tercih edilir. Dezavantaj olarak şunu söylemek mümkündür; emiş performansı diğer pompalara oranla daha düşüktür.

• Pistonlu pompalar

Pistonu hidrolik pompalar, hidrolik pompa tipleri arasında verimin en yüksek olduğu ve bununla birlikte en yüksek basınçları üretebilen bir pompa tipidir. Eğik eksenli, sabit eksenli, değişken ve sabit debili gibi farklı çeşitleri vardır.

Hidrolik pompa arızaları

Pompa çeşidi gözetmeksizin, her bir pompanın kendine ait bakım şartları vardır. Pompanın düzenli bakımı, iş verimliliğini arttırdığı gibi aynı zamanda pompanızın uzun ömürlü olmasını da sağlayacaktır. Hidrolik pompalarda sık görülen arızaları şu şekilde sıralayabiliriz;

• Kirlilik sorunu
• Kavitasyon problemi
• Hatalı yağ seçiminden kaynaklanan arızalar
• Hatalı montajdan kaynaklanan montaj hataları
• Devreye almada yaşanan sorunlar